Driebergen

De Woerd: niet bang zijn, hekken weg

De achterburen van nieuw landgoed de Woerd hoeven niet bang te zijn, zegt landschapsarchitect Rien van den Berg. 'Niet alleen kinderen zouden van landgoed De Woerd kunnen genieten. Het is ook voor wandelaars een prachtig gebied.'

Afgelopen dinsdag was er het bericht dat achterburen van het Driebergse landgoed de Woerd de tien gemeentelijke hectares natuurgebied liever zelf overnemen, omdat ze enkel vertrouwen te hebben in een zorgvuldig beheer op korte termijn, laat staan op langere termijn'. Angst is in dit geval een slechte raadgever, betoogt landschapsarchitect Rien van den Berg hieronder.

 

Beste Anthon Keuchenius,

Je vroeg mij of ik als betrokkene nog aanvullingen of correcties heb. Die heb ik zeker. Tot dusver komen vooral de bewoners in het nieuws die tegen onderdelen van het plan zijn. Velen van hen grenzen met hun tuinen aan de 10 ha bos en weiland en zijn ten onrechte bang voor verandering van hun uitzicht. Dat is jammer want daardoor wordt het beeld sterk vertekend. Via handtekeningen is namelijk gebleken dat er veel meer voorstanders van het plan zijn dan tegenstanders. En ja, die 10 ha met poelen, hooilanden en jonge bossen is destijds aangelegd als afronding van de bebouwing. Tot hiertoe bouwen en niet verder was het idee. Dat staat ook helemaal niet ter discussie. Het beheer is een financiële last voor de gemeente en de aangrenzende landgoedeigenaar is bereid eigendom en beheer over te nemen. Het kan dan als één samenhangend natuurgebied met het bestaande landgoed De Woerd beheerd worden. Dat biedt een ecologisch perspectief. Over het beheer moeten uiteraard goede en toetsbare afspraken gemaakt worden met de gemeente, die deze als voorwaarde aan de verkoop verbindt. De omwonenden zijn bang dat de natuurwaarden achteruit gaan. Koudwatervrees. De heer Van Arkel is niet zo maar een particulier, hij beheert met toewijding het ruim 20 ha grote familielandgoed De Woerd. Van daaruit beheert hij de aan zijn landgoed grenzende gronden van het Utrechts Landschap, met als oogmerk: natuurbeheer.

De verkoop door de gemeente van de 10 ha aan het aangrenzende landgoed is een van de onderdelen van een samenhangend plan. Het idee voor dit plan is ontstaan toen het composteerterrein gesloten werd. Wethouder Homan vroeg Barbara van der Aa met een plan te komen waarin spelen in de natuur door kinderen een belangrijke plaats zou krijgen. Ik heb 45 jaar als landschapsarchitect in binnen- en buitenland gewerkt en woon 34 jaar in Driebergen. Clemens van der Burg kende mij en vroeg mij Barbara te helpen met een plan. Ik heb voorgesteld breder te kijken dan alleen het composteerterrein, eigenlijk een vreemd stuk asfalt, pal naast De Woerd en de zo genoemde schaapskooi. Zo kwamen we in contact met Eegh van Arkel en zijn buurman Bruis Verbeek, die zijn landbouwgronden naast De Woerd in natuur heeft omgezet. Met hen, architect Florentijn Vleugels uit Werkhoven en later ecoloog Arie de Swaan uit Heiloo hebben we een plan uitgewerkt.

Bij dit werk kwam de geschiedenis van het wonen in de schaapskooi boven water, die noem je zelf ook in je stuk. De gemeente is in het verleden bereid geweest om wonen in de schaapskooi toe te staan. Eegh van Arkel heeft daarvoor veel onderzoek laten doen. Toen het bijna rond was kwam de gemeente met een schaapskooinota. Daarin stond dat schaapskooien in het vrije veld – en zo werd die op De Woerd gezien – niet bewoond mochten worden. Einde verhaal toen. We hebben vorig jaar onderzoek gedaan naar de geschiedenis van De Woerd en daaruit blijkt dat de schaapskooi op De Woerd in de tweede helft van de 19e eeuw is gebouwd als een “koehok met erf”. Een in die tijd multifunctionele landbouwschuur waar ook wel schapen in gehuisvest zullen zijn. Wonen zou vanuit bouwhistorisch oogpunt mogelijk zijn met behoud van de constructie en het aanzien. Zo werd wonen in de schaapskooi ook onderdeel van het plan De Woerd. De gemeente was bereid mee te werken op voorwaarde dat dit geen grote schade voor de natuur tot gevolg zou hebben. Met een natuurtoets moesten we dat aantonen. Dat hebben we gedaan.

Landgoed De Woerd bleek veel beter geschikt om kinderen in contact te brengen met de natuur dan het asfalt van het composteerterrein. Maar niet alleen kinderen zouden van landgoed De Woerd kunnen genieten. Het is ook voor wandelaars een prachtig gebied waar je de overgang van de rand van de heuvelrug naar de Langbroekerwetering kunt beleven. Het is een oud cultuurgoed dat ooit onderdeel vormde van Beverweerd. Aan de kant van de wetering liggen oude hakhoutbossen en eikenbossen. Dicht bij de ingang, bij de Meerkoet, liggen vooral jonge bossen en een stuk met wat oudere dennen. De landgoedeigenaar bleek bereid tot aanleg van een zo natuurlijk mogelijk speelbos in dat deel en tot een beperkte openstelling van het hele landgoed met zogenaamde klompenpaden. De vestiging van een woonfunctie op het landgoed was voor hem dan wel een voorwaarde. Niet zo vreemd gezien de voorgeschiedenis en gezien de noodzaak om voor een goed beheer op het landgoed te kunnen wonen. Naast de ruimte voor extensieve recreatie is hij tevens bereid het composteerterrein om te vormen tot natuur, wat een forse investering vraagt.

Het onderzoek voor de natuurtoets, waar gemeente en provincie om hebben gevraagd, laat zien dat de effecten van het plan op de bestaande natuur tamelijk gering zijn. Ook blijkt dat met een beperkte aanpassing van de inrichting en een beter natuurbeheer grote winst voor de natuur valt te behalen. Dat is in overleg met de provincie ‘de saldo benadering’ genoemd. Er is een beperkt negatief effect op de natuur maar een veel groter positief resultaat te boeken. Het bouwen van de beheerderswoning op het voormalig composteerterrein brengt niet of nauwelijks schade aan de natuur. Ruim twee derde van het composteerterrein wordt omgezet in kruidenrijk grasland. Dit sluit aan bij meer open terreinen op landgoed De Woerd. Ook deze worden als kruidenrijk grasland beheerd en krijgen een ecologische verbinding met de open graslanden aan de andere kant van het landgoed. Meer naar het westen, waar het landgoed natter wordt, komt een smalle natte ecologische verbinding. Het klompenpad wordt met beplanting grotendeels afgeschermd van de open terreinen, maar wel zo dat je op verschillende plekken uitzicht houdt op de wijdere omgeving. Voor het speelbos wordt aangesloten bij al bestaande open plekken in het bos.

Hier grenst het natuurgebied aan de achtertuinen

Dit is een samenhangend plan, dat ook zo beoordeeld moet worden. Het is in februari dit jaar in de raadscommissie besproken. De commissie vond het een goed plan, maar vanwege de kritiek op die avond, naast veel positieve reacties (!) vond men meer aandacht voor burgerparticipatie gewenst. Daar wordt nu onder leiding van de gemeente aan gewerkt. Omdat er voor- en tegenstanders van het plan zijn, heeft de gemeente vorige week vijf voorstanders en vijf tegenstanders om de tafel gebracht. Met als bedoeling in gesprek te komen en argumenten helder te krijgen. De avond voor het gesprek brachten de tegenstanders de brief naar buiten waar u in uw stuk naar verwijst. Zij willen zelf eigenaar worden van de 10 ha gemeente natuur en het daarna weer overdragen aan een nog nader te bepalen natuurbeheerder. Maar ook die zal het vanuit een ontwikkelingsvisie moeten beheren of laten beheren. Het is een jong natuurgebied, de pionier bossen staan deels op instorten. De poelen groeien dicht als je de beplanting niet regelmatig terug zet.
De ontwikkelingsvisie van de tegenstanders op het hele gebied lijkt te zijn: handen af, de natuur zorgt wel voor zich zelf. Ook daar waar nu beton en asfalt ligt. Hoe het met name daarmee verder moet, zegt men er niet bij. Hun mening leidt er wel toe dat het een voor de samenleving afgesloten gebied blijft, terwijl de voorstanders juist vinden dat ook anderen dan alleen de aanwonenden er van moeten kunnen genieten.

Rien van den Berg
15 april 2014