Gemeenten staan onder druk. De vraag is of inwoners voortaan zelf maar voor hun dorpshuizen moeten zorgen. Dan moet wel eerst de huurprijs omlaag.

Gisteren was de laatste dag dat inwoners van de Heuvelrug mochten aanvinken waar ze het liefst op bezuinigen. De crowdsourcing van wethouder Van Dongen liep eind augustus heel aardig. De eerste tweehonderd deelnemers waren snel binnen, daarna droogde het bijna even snel weer op. De grens van driehonderd is maar net gehaald.

Vorige week maakte Van Dongen bekend met welke ideeen hij verder gaat wat betreft de kwalitatieve crowdsourcing, want inwoners mochten naast vinken ook out of the box-ideeen aandragen. Van de pakweg veertig ideeen blijven er uiteindelijk drie over die volgens Van Dongen meer en diepgaander onderzoek vereisen: (onderwijs)voorzieningen samenvoegen, participatie van inwoners bij het ondersteunen van mede inwoners en of dorpshuizen de verantwoordelijkheid van de dorpen zelf moeten zijn.

Met dat laatste is het dorp Leersum al druk aan het experimenteren. Rond cultuurhuis de Binder is onder de naam debinderbindt een groep mensen aan de slag om het dorpshuis ook voor de toekomst veilig te stellen. 'We willen er een bruisend hart van maken,' aldus groepslid Hugo Prakke. Volgens groepslid Jan Broekgaarden loopt het al heel aardig; er zijn sessies gehouden, men heeft elkaar leren kennen. 'Ik vind het een levendig geheel. Er zijn al verscheiden clubs teruggekeerd die eerder uit de Binder waren vertrokken.' Behalve sociale binding levert hun terugkeer ook gewoon geld op, waarmee dat dorpshuis betaald wordt.

De teruggekeerde clubs en verenigingen zijn ooit uit het dorpshuis vertrokken vanwege een stroeve beheerder en hoge huurprijzen. De problemen met de beheerder –een exploitant die voor de exploitatie wordt betaald door de gemeente– zijn enigszins gladgestreken, zeggen Broekgaarden en mede groepslid Hugo Prakke, hoewel de groep twijfelt of het contract met de beheerder wel verlengd moet worden. Maar belangrijker is de hoge huurprijs, en daar is nog steeds niets aan gedaan.

En daar wringt hem precies de schoen, heeft Leersummer Prakke eerder ervaren. Als gemeenteraadslid kreeg hij in 2012 de ene na de andere petitie en demonstratie om de oren, toen de gemeente op de bibliotheek wilde bezuinigen, die daarop het dorpshuis dreigde te verlaten. Want een fors deel van de subsidie verdwijnt rechtstreeks -broekzak, vestzak- weer terug de gemeentekas in.

Oorzaak daarvan zijn de hoge bouwkosten, niet alleen van Leersum, maar ook van het Doornse dorpshuis en in de toekomst misschien ook van Amerongen, nu het project Allemanswaard door financieel wanbestuur flinke tegenslagen kent. Die dorps- of cultuurhuizen zijn gebouwd in een tijd dat de bomen tot in de hemel groeiden, gelijk op met gemeentelijke ambities. Maar ze drukken een decennium later zwaar op de begroting. Voor Leersum betaalt de gemeente jaarlijks ruim een half miljoen, voor Doorn zelfs zeven ton.

Hoge huren rekenen om die kosten terug te verdienen werkt niet meer, zegt ook wethouder Boonzaaijer. 'Je kunt vasthouden aan je stichtingskosten en dat uitsmeren over je vierkante meters. Maar het resultaat daarvan is dat huurders zeggen: ik kan het bij de buren voor de helft. En dan krijg je dorpshuizen die halfleeg of helemaal leeg staan, zoals ook hier in Doorn al een tijdje gebeurt. Goed beschouwd is een historische kostprijs iets van niks.'

Vandaar dat het marktconformer, goedkoper moet. Hoeveel precies is nu de vraag. Boonzaaijer: 'Je moet iets met marktconform verzinnen, dat was ook de opdracht van de gemeenteraad. Alleen vergt dat nog even wat overleg met onze penningmeester,' aldus Boonzaaijer, opzij kijkend, naar de zwijgende wethouder financien Van Dongen. Boonzaaijer: 'Wat mij betreft kiezen we dat spoor, want er is geen andere begaanbare weg.'

Dat is het bovendien niet omdat naast dorpshuizen ook ander gemeentelijk onroerend goed voor veel teveel geld in de boeken staat, met alle gevolgen voor de boekhouding, die accountants al een tijd erg wankel vinden. De oplossing is afwaarderen, zegt Boonzaaijer, zonder bedragen te willen noemen: 'Willen we ooit ongeschonden door de stresstest komen moeten we daar wat mee doen. Maar ik moet daarmee eerst naar de gemeenteraad, want dat slaat een groot gat in de begroting.'

Het gemeentelijk vastgoed voor miljoenen afwaarderen kan op verschillende manieren, dat het geld kost staat buiten kijf. En dat moet de gemeenteraad goed vinden, want die moet dan nog verder bezuinigen, of de belastingen verhogen natuurlijk. De vraag stellen is hem beantwoorden, laat Hugo Prakke -als D66-fractieleider de machtigste man in de gemeenteraad- voorzichtig doorschemeren: 'Willen we er maatschappelijk geld in stoppen, om die huurprijzen naar beneden te krijgen. Die discussie moeten we aangaan in november.'