Doorn

Doornse gifgrond wordt nooit helemaal opgeruimd

Volgens bodemdeskundige Eric van der Most is het pure illusie te denken dat de bodemverontreiniging onder de Doornse stomerij ooit helemaal zal worden opgeruimd. Of dat de opgekochte huizen ooit nog hun waarde terugkrijgen.

Het is bijna tien maanden geleden dat overheden de bodemverontreiniging onder een Doornse stomerij na vijftien jaar vanonder de pet haalden. Niemand kon destijds bevroeden dat gezinnen hun huis zouden ontvluchten, overheden een miljoen euro nodig hadden om die huizen op te kopen, drinkwater tijdelijk niet gedronken mocht worden, lokale bedrijven in moeilijkheden zouden komen en er vele, vele juridische procedures zouden beginnen.

Veel duidelijkheid over de verontreiniging zelf kwam er in die tien maanden niet. De lokale overheid bleef zich verschuilen achter het ‘ bevoegde gezag’ van de provinciale overheid, die zich weer basserde op de onderzoeken van brancheorganisatie Bosatex, zowel verantwoordelijk voor het onderzoek als aansprakelijk voor de uit dat onderzoek voortkomende kosten. Tijd voor een gesprek met een onafhankelijk deskundige.

{mprestriction ids=”*”}Eerst de hamvraag: waarom zit er onder de Doornse stomerij nu eigenlijk zoveel meer PER in de bodem dan onder andere stomerijen? En waarom strekt de ‘pluim’ PER zo ver, nu al ruim een kilometer ondergronds?

Antwoord: dat is waarschijnlijk het gevolg van de fysiologie van de Heuvelrug, waar heel oud en heel zuiver water door de bodem stroomt, zegt Erik van der Most, bodemdeskundige van onafhankelijk bodemonderzoeksbureau BK. ‘Het is antiek water, met een zeer laag zuurstofgehalte. Dan wil PER moeilijk afbreken, zonder zuurstof. Dan stroomt het gewoon mee. In het Heuvelrugse geval ook vrij snel, vanwege het hoogteverschil.’

Er zijn meerdere Vanboordt vestigingen waar verontreinigingen zijn geconstateerd, weet Van der Most. En er is een geval in Baarn, waar net als in Doorn opvallend veel PER is gemeten. Maar de fysiologie van de Heuvelrug maakt het geval Doorn complex. ‘Als ik hier in het westen van Nederland zulke waarden PER aantref weet ik zeker dat er recent geloosd is. In Doorn niet. In de Doornse metingen zitten weinig afbraakproducten. Er zit tot ver in de pluim alleen maar PER. Dat is opmerkelijk.’

Hij is serieus, Van der Most, maar lacht veel. Vooral als de journalist politiek gevoelige vragen stelt, met voor de hand liggende antwoorden. Die Van der Most niet geeft. ‘Je bent warm,’ schatert het dan aan de andere kant van de hoorn. Maar een citeerbaar antwoord komt er niet. Het is sowieso al winst dat het gesprek ruim een half uur duurt, waar Van der Most begint met te zeggen niks te willen zeggen. Maar toch enige helderheid schept, om ‘indianenverhalen te voorkomen. Om te voorkomen dat de belangen van de omwonenden verder worden geschaad’.

Veel helderheid over de bron komt er helaas niet. Ja, dat er PER via zinkputten in de bodem is geraakt -lees: geloosd-, en niet per ongeluk geknoeid, zoals stomerij en overheden van begin af declameren, dat is aannemelijk, stelde Van der Most al vorig jaar oktober in zijn second-opinion. Dat was in opdracht van de omwonenden van de stomerij, nadat ze hun vertrouwen in de onderzoekers van Bosatex hadden verloren. Omdat Bosatex niet alleen onderzoeker is, maar ook de aansprakelijkheid van de stomerij heeft overgenomen. Kortom: de slager die zijn eigen vlees keurt.

Maar dat er door de stomerij ook recent geloosd is, zoals hier en daar wordt beweerd, dat is net zo zeker als stellen dat de verontreiniging historisch is, zoals de autoriteiten volhouden, zegt Van der Most: ‘Dat er recent is geloosd denken sommigen te kunnen concluderen, maar dat staat niet in mijn rapport. Daar staat alleen dat er niet uitgesloten kan worden dat er recent geloosd is. Net zomin dat het zeker is dat de verontreiniging historisch is. Daarvoor zijn de gegevens en bodemonderzoeken eenvoudig te beperkt.’ 

Juist om die reden adviseerde Van der Most al vorig jaar het saneringsplan -waarin de verontreinigde grond wordt weggegraven, gewassen en gelucht- af te keuren. Dat advies is vorige maand alsnog overgenomen door de provinciale milieudienst RUD. Waarop de provincie zich genoodzaakt zag het saneringsplan af te keuren, tot grote onvrede van Bosatex. Van der Most: ‘Het is goed dat de overheden tot dit inzicht zijn gekomen.’

Nu somt ook de RUD een hele reeks onvoldoendes op over het onderzoek van Bosatex. Bijvoorbeeld dat er geen proefboringen zijn gedaan bij de PER-machine, die een bron zou kunnen zijn van de verontreiniging. Dat er nooit direct onder de stomerij is gemeten. Dat er veel te weinig onderzoek is gedaan over de verdere verspreiding. ‘Die onderzoeken zijn niet alleen nodig om de oorzaak te kunnen achterhalen, maar ook om een goede sanering te kunnen uitvoeren,’ aldus Van der Most.

Dat die vragen niet al veel eerder zijn gesteld, daar verbaast Van der Most zich niet over. ‘Er gebeuren gekke dingen in dit land. Zelfs ministers raken bonnetjes voor miljoenen euro’s kwijt, haha.’ Maar zich uitspreken of het de overheden te verwijten is dat ze een verontreiniging -die ze al in 1999 ernstig noemden en die toen al met spoed moest worden gesaneerd- meer dan vijftien jaar hebben laten liggen, dat doet Van der Most niet. Alleen: ‘Je bent weer warm. Maar ik ga dat niet voor je invullen.’

Wel wil Van der Most voorspellen dat de onderzoekers van Bosatex geen nieuwe gegevens zullen ophoesten over het ontstaan van de verontreiniging. ‘Die gaan nie in eigen vingers snijden. Die gaan ons niets vertellen, omdat het niet in hun belang is. Dit moet een historisch geval blijven, dan hoeven ze niets weg te saneren. Ze willen een zo klein mogelijke rekening betalen. En dat hoeft niemand te verbazen.’

Uitiendelijk, denkt Van der Most, zal de sanering een middenweg bewandelen tussen minimaal noodzakelijk en maximaal haalbaar. ‘Of Doorn en Nederland daarbij gebaat zijn is de vraag. Anderszijds is het een pure illusie te denken dat je dit ooit helemaal kunt opruimen.’ En dat is niet eens zo heel erg, vindt Van der Most, want als je in de helikopter klimt, hebben we het over een bescheiden verontreiniging. ‘In het buitenland lachen ze hierom. Ik ken een PER-verontreiniging in Polen die zich uitstrekt over 74 hectare. Moet je je voorstellen.’

Bovendien zijn de gevaren van PER onbekend. ‘Er zijn normen gesteld, maar die zijn niet direct gebaseerd op humane toxicologische risico’s. Het is nog steeds niet bewezen hoe schadelijk PER fietelijk is,’ aldus Van der Most, volgens wie je ‘wel heel veel PER moet consumeren’ voordat er aantoonbaar iets met je gezondheid gebeurt. ‘En dat zal niet snel gebeuren, want je krijgt braakneigingen, omdat het stinkt en vies is. Bij hele hoge concentraties in de lucht brandt het in je ogen en in je keel. Dan zorg je wel dat je tijdig weg bent’’

Toch deelt Van der Most de ongerustheid  van de omwonenden. ‘Wat weer niet wil zeggen dat de buren van de stomerij ongelijk hebben door de overheid te dwingen hun huizen op te kopen. ‘Die huizen zijn niets meer waard, zijn in principe onverkoopbaar. Er is geen mens die daar nog wil wonen, tot in lengte van dagen. Geen bank die er nog een hypotheek op wil verstrekken’

Waarbij het gesprek op aansprakelijkheden komt, maar daat gaat Van der Most niet over. Dat er na alle onderzoeken en saneringen een lange juridische strijd zal losbarsten rond aansprakelijkheden en kosten lijkt onvermijdelijk. Waar de overheid nu op moet letten is dat de informatie die wordt verspreidt juist is. ‘Het dient de zaak, de omwonenden niet als er zaken verkeerd of onvolledig in de pers worden gebracht. De meeste mensen snappen het niet, en trekken de krenten uit de pap. Daarmee kweek je alleen maar meer onrust en berokken je de bewoners meer schade.'{/mprestriction}

Lees ook:

Inloopspreekuur met grote afwezige
Heuvelrug koopt buurwoningen stomerij voor €1,1 miljoen
Stomerijgif dreigt nu ook kwekerij te bereiken

Ook VVD wil stomerij nu sluiten
Raadslid ‘narrig’ over aanpak stomerijgif
Stomerijmachine al op 3 januari stilgelegd
Kamers boven gifstomerij nu ook al ontruimd
Doornse stomerij: Buren uitgekocht, OM ingeschakeld, gif aangetroffen in de vijver van Huis Doorn 
Chemicus: PER vervliegt met koken water
Nog zes urgente stomerijvervuilingen in Utrecht
Stomerijlucht schoon, maar stomer heeft geen zin meer 
Stomerijgif al meer dan decennium in beeld
Lucht buurwoningen stomerij nog steeds te vies
Stomerij Van Boordt: Wij lozen helemaal niks

Onrust over stomerijgif neemt nog niet af
Stomerijgif ‘dampt’ nu ook uit naar drinkwater
Ook tweede buurman ontvlucht gifdampen
Buurman ontvlucht vuile stomerijbodem
Wasserijgif: Afgraven, injecteren, filteren
Gif onder stomerijen Doorn en Driebergen